Ruim 5 miljoen Nederlanders hebben moeite om brieven van de overheid te begrijpen*. Vooral lange zinnen, onbekende woorden en vaag taalgebruik maken de teksten lastig. Scholen en schoolbesturen willen deze grote groep Nederlanders niet vergeten in de communicatie. In dit artikel geef ik tips om zo te schrijven dat iedereen je teksten begrijpt.
Schrijven op het juiste taalniveau
Om te bepalen hoe moeilijk een tekst is, kun je de Europese taalniveaus gebruiken. Dit zijn zes niveaus die laten zien hoe goed iemand de taal begrijpt: A1, A2, B1, B2, C1 en C2. Op niveau A1 kun je alleen bepaalde woorden en korte zinnetjes begrijpen die je al eerder hebt gezien. Zijn ingewikkelde teksten moeiteloos te lezen en begrijpen, dan zit je op niveau C1 of C2.
Deze taalniveaus zeggen iets over het begrijpen van een vreemde taal, niet over je moedertaal. Toch zijn ze handig om te gebruiken. Zo’n 80 tot 90 procent van de Nederlanders begrijpt namelijk teksten op niveau B1. En ook voor mensen met een hoger niveau is eenvoudig taalgebruik prettig: het bespaart ze tijd en moeite.
Hoe schrijf je teksten op B1-niveau?
‘Schrijven op B1-niveau’ klinkt bijna wiskundig. In werkelijkheid is het niet zo precies te meten. Gelukkig zijn er wel manieren om te zorgen voor begrijpelijke taal. Wil je een duidelijke tekst schrijven die voor de meeste mensen te begrijpen is, let dan op de volgende punten:
Denk goed na over de lezer
Voordat je begint met schrijven, denk je na voor wie de tekst bedoeld is. Welke woorden kent de lezer wel of niet? Welke begrippen moeten uitgelegd worden? Wat verwacht je van mensen na het lezen van de tekst? Zorg dat je dat eerst duidelijk hebt.
Gebruik spreektaal
Beeld je tijdens het schrijven in dat er een ouder aan je bureau zit. Schrijf zoveel mogelijk in de taal die je ook in een gesprek met deze ouder zou gebruiken. Grote kans dat je direct al eenvoudiger gaat formuleren.
Gebruik liever geen moeilijke woorden
Natuurlijk gebruiken we het liefst woorden die iedereen begrijpt. Twijfel je, probeer dan een eenvoudiger woord te bedenken. Zie hier een aantal voorbeelden:
Moeilijk
Makkelijker
aanvankelijk
eerst / in het begin
aan de hand van
met / door
actualiseren
vernieuwen
bejegenen
behandelen
betreffende
over
bezoldigd
betaald
desondanks
toch
educatief
leerzaam
in toenemende mate
steeds vaker
indicatie
schatting
indien
als
inzake
over
locatie
plaats / plek / gebouw
optimaliseren
verbeteren
sanctie
straf / maatregel
terugkoppelen
reageren / doorgeven
Is er geen makkelijker woord? Dan kun je het woord uitleggen, of de zin zo schrijven dat de betekenis duidelijk wordt. Bijvoorbeeld: In het leerlingvolgsysteem houdt de leerkracht bij hoe het gaat met uw kind. Er staan bijvoorbeeld cijfers van toetsen in.
Gebruik signaalwoorden
Signaalwoorden helpen om een tekst beter te begrijpen. Ze geven de lezer namelijk informatie over wat er komt:
Maar: er komt een tegenstelling
Want: er komt een reden
Dus: er komt een conclusie
Met signaalwoorden kun je een tekst dus duidelijker maken. Let op: gebruik alleen bekende en eenvoudige signaalwoorden. Met ‘desniettegenstaande’ en ‘a fortiori’ maak je de tekst alleen maar ingewikkelder.
Schrap woorden die niet nodig zijn
Lees je tekst nog eens door en schrap alle woorden door die je weg kunt laten:
Bijvoorbeeld: Deze zin kan eventueel nog een stukje korter.
Pas vooral op met hulpwerkwoorden. Je zinnen worden daar langer én minder sterk van:
Bijvoorbeeld: We zouden tijd kunnen besparen door korter te vergaderen. → We besparen tijd als we korter vergaderen.
Maak een duidelijke indeling
Titels, tussenkoppen en witruimtes helpen om een tekst duidelijker te maken. Zorg ook dat belangrijke informatie aan het begin van de tekst staat. Zo krijgen mensen die eerder stoppen met lezen toch de kern mee. Gebruik lijsten met bolletjes of nummers om opsommingen duidelijk te maken.
Gebruik korte zinnen
Veel lezers haken af als zinnen te lang worden. Zet dus af en toe een punt. Overdrijf het niet: een iets langere zin kan soms best, als daarna weer een korte volgt. Zo dus. Met een gemiddelde van zo’n 10 woorden per zin zit je goed.
Lees je tekst hardop
Tevreden over de tekst? Lees deze nog eens hardop voor jezelf na vóór je op ‘verzenden’ of ‘publiceren’ drukt. Struikel je ergens? Kijk dan nog eens kritisch hoe dit komt: misschien moet er nog ergens een punt bij of een woord af.
Welke hulpmiddelen zijn er om duidelijke teksten te schrijven?
Heb je moeite om de juiste woorden te vinden? Kijk dan eens naar deze hulpmiddelen:
ishetb1.nl
Hier kun je controleren of een woord geschikt is voor taalniveau B1. Houd er rekening mee dat het uiteindelijk om je tekst als geheel gaat. Ook met alleen maar B1-woorden kun je een onbegrijpelijke tekst schrijven.
App 'Lees Simpel'
Met deze app kun je teksten scannen. De app laat dan in eenvoudige taal zien wat erin staat. Ook handig om je eigen tekst te checken.
Checklist duidelijke taal
Onze Taal heeft een handige checklist om te kijken of je tekst duidelijk genoeg is.
Training: Kort en bondig schrijven
Huis Communicatie organiseert de Training Kort en bondig schrijven. Leer in één dagdeel hoe je aantrekkelijke, vlotte teksten schrijft. Deze training is speciaal voor mensen die in het onderwijs werken.
Bij Huis Communicatie helpen we scholen en besturen bij het schrijven van duidelijke en aantrekkelijke teksten. Een keer meelezen om tips te geven over je teksten kan natuurlijk ook. Neem vrijblijvend contact met ons op.
Schrijf teksten die iedereen begrijpt
Schrijven op het juiste taalniveau
Om te bepalen hoe moeilijk een tekst is, kun je de Europese taalniveaus gebruiken. Dit zijn zes niveaus die laten zien hoe goed iemand de taal begrijpt: A1, A2, B1, B2, C1 en C2. Op niveau A1 kun je alleen bepaalde woorden en korte zinnetjes begrijpen die je al eerder hebt gezien. Zijn ingewikkelde teksten moeiteloos te lezen en begrijpen, dan zit je op niveau C1 of C2.
Lees hier meer over de Europese taalniveaus
Deze taalniveaus zeggen iets over het begrijpen van een vreemde taal, niet over je moedertaal. Toch zijn ze handig om te gebruiken. Zo’n 80 tot 90 procent van de Nederlanders begrijpt namelijk teksten op niveau B1. En ook voor mensen met een hoger niveau is eenvoudig taalgebruik prettig: het bespaart ze tijd en moeite.
Hoe schrijf je teksten op B1-niveau?
‘Schrijven op B1-niveau’ klinkt bijna wiskundig. In werkelijkheid is het niet zo precies te meten. Gelukkig zijn er wel manieren om te zorgen voor begrijpelijke taal. Wil je een duidelijke tekst schrijven die voor de meeste mensen te begrijpen is, let dan op de volgende punten:
Voordat je begint met schrijven, denk je na voor wie de tekst bedoeld is. Welke woorden kent de lezer wel of niet? Welke begrippen moeten uitgelegd worden? Wat verwacht je van mensen na het lezen van de tekst? Zorg dat je dat eerst duidelijk hebt.
Beeld je tijdens het schrijven in dat er een ouder aan je bureau zit. Schrijf zoveel mogelijk in de taal die je ook in een gesprek met deze ouder zou gebruiken. Grote kans dat je direct al eenvoudiger gaat formuleren.
Natuurlijk gebruiken we het liefst woorden die iedereen begrijpt. Twijfel je, probeer dan een eenvoudiger woord te bedenken. Zie hier een aantal voorbeelden:
Is er geen makkelijker woord? Dan kun je het woord uitleggen, of de zin zo schrijven dat de betekenis duidelijk wordt. Bijvoorbeeld: In het leerlingvolgsysteem houdt de leerkracht bij hoe het gaat met uw kind. Er staan bijvoorbeeld cijfers van toetsen in.
Signaalwoorden helpen om een tekst beter te begrijpen. Ze geven de lezer namelijk informatie over wat er komt:
Met signaalwoorden kun je een tekst dus duidelijker maken. Let op: gebruik alleen bekende en eenvoudige signaalwoorden. Met ‘desniettegenstaande’ en ‘a fortiori’ maak je de tekst alleen maar ingewikkelder.
Lees je tekst nog eens door en schrap alle woorden door die je weg kunt laten:
Bijvoorbeeld: Deze zin kan
eventueel nog een stukjekorter.Pas vooral op met hulpwerkwoorden. Je zinnen worden daar langer én minder sterk van:
Bijvoorbeeld: We zouden tijd kunnen besparen door korter te vergaderen.
→ We besparen tijd als we korter vergaderen.
Titels, tussenkoppen en witruimtes helpen om een tekst duidelijker te maken. Zorg ook dat belangrijke informatie aan het begin van de tekst staat. Zo krijgen mensen die eerder stoppen met lezen toch de kern mee. Gebruik lijsten met bolletjes of nummers om opsommingen duidelijk te maken.
Veel lezers haken af als zinnen te lang worden. Zet dus af en toe een punt. Overdrijf het niet: een iets langere zin kan soms best, als daarna weer een korte volgt. Zo dus. Met een gemiddelde van zo’n 10 woorden per zin zit je goed.
Tevreden over de tekst? Lees deze nog eens hardop voor jezelf na vóór je op ‘verzenden’ of ‘publiceren’ drukt. Struikel je ergens? Kijk dan nog eens kritisch hoe dit komt: misschien moet er nog ergens een punt bij of een woord af.
Welke hulpmiddelen zijn er om duidelijke teksten te schrijven?
Heb je moeite om de juiste woorden te vinden? Kijk dan eens naar deze hulpmiddelen:
Hier kun je controleren of een woord geschikt is voor taalniveau B1. Houd er rekening mee dat het uiteindelijk om je tekst als geheel gaat. Ook met alleen maar B1-woorden kun je een onbegrijpelijke tekst schrijven.
Met deze app kun je teksten scannen. De app laat dan in eenvoudige taal zien wat erin staat. Ook handig om je eigen tekst te checken.
Onze Taal heeft een handige checklist om te kijken of je tekst duidelijk genoeg is.
Huis Communicatie organiseert de Training Kort en bondig schrijven. Leer in één dagdeel hoe je aantrekkelijke, vlotte teksten schrijft. Deze training is speciaal voor mensen die in het onderwijs werken.
LEES HIER MEER OVER ONZE TRAINING KORT EN BONDIG SCHRIJVEN
Bij Huis Communicatie helpen we scholen en besturen bij het schrijven van duidelijke en aantrekkelijke teksten. Een keer meelezen om tips te geven over je teksten kan natuurlijk ook. Neem vrijblijvend contact met ons op.
*Bron: Universiteit Utrecht